"For I know the plans I have for you," declares the Lord, "plans to prosper you and not to harm you, plans to give you hope and a future.

~Jeremiah 29:11

ARTICLES


ARAB SPRING LE  MIDDLE EAST BUOINA

By Samuel L Songate

Kum 2011 ei chuongkai anthawka khawvel nghawr hning tu tak chu Middle East laia Arab (Islam) rambunghai buoina khu a nih. Tuifawn anga mipui mimir lungawinaw so ri chun khawvel politics inlumlet dan nasatakin a kakhawk a, khawthlang ram abikin European Union ramhai le America hai khawmin an râl thlir el thei ta bik nawh. Mipui lungawilo hai chun kum tam tak tak an ram lo awpdetu hai chu the thlâk tumin namenloin lamhai an hraw a, a hen chu an the thlâk mek bawk a. Hieng abikin Arab (Islam) rambung haia buoina hung inan dan, Pathien thu sukdiktu an ni dan le Israel le abikin Ringtu hai ta dinga hanghar a ûl tâk zie hai hang tarlang tum ei tih.

Buoina hung in\anna – Jasmine Revolution, Tunisia: Tuta Arab rambung laia buoina hung suokna hmasatak chu Tunisia a nih. December 2010 lai khan unemployment, corruption nasa taluo le thuomhnaw man kaisang taluo ta leia mipui lungsen chun lampui hai hraw in, sawrkar office le building hai suk sie in an lungawinaw zie an suklang a. A tawpah January 2011 khan kum 23 lai an ram lo awpde tu President Ben Ali chun ‘emergency’ a puong hnungin Saudi Arabia-ah a tlanhmang a. Hi mipui sosangna hi Jasmine Revolution tia ko a nih.
Tunisia chu tuhin Beji Caid el Sebsi President na hnuoiah umin tuta sawrkar lailawk hin July thla a Constitutional Assembly election nei dingin an puocha mek a nih. Hieng lai zing hin Islam firfiek pawl Muslim Brotherhood hai chun hienga mipui buoi sosang lai hi remchanga la in Tunisia, sakhuo zalen ram ni hlak a hin Islamic regime a um theina dingin nasatakin hang an lo lâk zing a nih.

Egypt Buoina ve thung: Kum 29 lai zet buoina taluo um loa Egypt ram lo keihruoitu President Hosni Mubarak thuneina  khawm chu February 11, 2011 khan kâr iemani zat zet mipuiin nuorna, lamhrawna le a huhova thuawinawna neia an nawr hnungin phet thlûkin a lo um ve tah a. Egypt a hin Islam zuitu majority nihai sienkhawm sakhuo zalenna a um leiin Kristien 10 million (12% of Egypt Population) lai an uma chu sukdudana taluo an lo tuok ngai nawh. Sienkhawm hun iemani chen anthawk khan Islam firfiek pawl hai hi an hung harthar a, tuta Mubarak sawrkarna a tluk hnung lem hin chu Kristien hai sukdudana a nasa hrat hle a nih. 

Tuta March thla laia Constitutional Reform na dinga referendum an nei khawm khan sakhuo zalenna dittu Opposition hotu El Baradei chu vote thlak thei loin Islamist group haiin lung in an lo deng a nih.  Egypt rama survey an thawna a chun 95% velin Islam hin an ram roinrelna (politics) ah hi nek hin hmun chang insang raw sen an ti a nih. Egypt rama Kristienhai hmabâk chu an kho hle a nih. AD 640 laia Arab Muslim haiin an rûn hma le hnung kum 1000 lai Egypt a khun Kristien majority an lo ni hlak a. Tuta Kristien hai khawm khu a tamlem chu Coptic Orthodox, kumzabi 14 vel zet Kristienna inchat loa la fe pei nihai sienkhawm, tulaia Islam kulmût hai an hung huong intau chin anthawk khun an ngirhmun a derthawng ta hle a nih. 

Gadaffi le Libya Buoina: North Africa-a muslim rambung ve tho Libya a khawm kum 42 lai zet an ram lo awpde tu Colonel Muammar Gadaffi rorelna ditnaw pawl opposition hai chun February 15, 2011 khan protest an nei ana, February 18 khan Libya a khawpui lientak dawt Benghazi chu an lâk nghal a. Sienkhawm Gadaffi sipaihaiin tharum leh an hung beileta, thisen insuona namenlo a tlung bakah mihriem sang chuongin an thi pha ta bawk leiin khawvel rambung hrang hrang hai dem a hlaw nasa hle. 

A tawpah civilian in an tuor nasa taluo ding an leiin UN Security Council in Libya chungah no fly zone a puong tah a, chun US le France hai hmalakna hnuoiah NATO sipai le air force haiin opposition hai chu an hung hangpui tah a. Amiruokchu opposition tieng hai hi an in organize ha tawk naw leiin an nuom angin hma an sawn thei nawh a. Hieng lai zing hin Gadaffi sipaihai hlak chun opposition hai inkulna khuohai chu an hung lâkkir nawk mek bawk. henkhatin NATO hangpuina an lawm lai zingin henkhat ruok chun NATO bomb leia civilian thi an tam thu dam an hung hril nawk pei a. Mithiem hai khawmin tu taka Libya future ding chu an hril thei bik nawh. Civil War a la hung suok ring pawl khawm tamtak an um.

Syrian Uprising: Syria hi 1963 anthawk khan emergency hnuoia la um zing an nih a, mitamtak abikin hangthar lekhathiem haiin emergency chu suktawpa an rama political reform a um theina dingin January 26 2011 khan protest an nei an a. Buoina tamtak an fethleng hnungin a tawpah March 29 khan Syrian Cabinet member po po chu an thu le hla ni ta loin an inbân ta vawng a. Emergency khawm chu hlip thlakin a um ta nghe nghe a. Sienkhawm buoina chu a rem el chuong nawh. April 22 lem khan chu mipui a sîng têl in lam hrawna an neia mi 100 zetin an thi pha nawk. Tu chen hin sawrkarin buoina chawksuoktua a ngaihai chu suizuiin tamtak chu an man tah, sienkhawm an ram buoina chun rem tieng a pan chuong nawh. 

Rambung dang dang: Hieng hai baka hin Arab rambung dang danghai chu tulaia Arab Spring hin a kâng kai pei a. Algeria a khawm housing problem leia mipui lungsenin sawrkar lakah an lungawinawna an suklanga, Bahrain a hlak hun sawttak Sunni Islam tlawmte in majority Shia hai chunga ro an rel chu lungawi ta loin buoina a sosang mek bawk. Jordan a khawm Muslim Brotherhood hai le trade union bakah left parties hai chun an sawrkar chu thethlûk tumin an lungawinawna hai an khek pui mek bawk. Oman a khawm thawktu haiin hlaw sukpung ding le fak le dawn man suk tlawm dingin protest an nei ve zing. Yemen a hlak chun mipuiin Sawrkar in an constitution siemhat a tum an ditnaw bakah unemployment le economic problem leiin protest an nei ve zing bawk. 

Arab Spring le Islamic Crescent: Islam firfiek pawlin Egypt an thuhne vai chun abikin Israel le Arab ramhai inkara peace process chu nasatakin a sukbuoi ding a nih. Egypt hi Arab rambung laia America inthlawppui tak a nih a, Arab rambunghai laia Israel le inremna siem hmasatak khawm a ni nghe nghe. Hieng lai zing hin Egypt buoina hi Iran hai chun ‘Islamic Awakening’ a nih a, Israel nuoibo na dinga sirbi pawimaw tak a nih tiin an lo ngai ve thung.

Hienga Arab rambung haia buoina a hung indar pei hin khawthlang ram hieng Western Europe le America hai lu a sukhai ta khawp el a. Western countries haiin democracy an ti le Islam hai democracy chu Hmar tienamia Neilal a dipui le |uoni dipui inangnaw an hril ang tho kha a nih. Entirna ha tak chu, America in Saddam Hussein a thuneina an thethlâk pek hnunga Iraq rama election an hang nei khan Saddam Hussein a hun lai nek daiin radical Islamist thuneitu lai an hung pung lema, chu le inruol chun Kristien sukdudana khawm a hma nekin a nasa lem dai a nih. 

Hieng ang bawk hin Bahrain rama election an nei khan Islamicist party haiin hrâtna an chang a, chun Gaza (Palestine) a election a khawm khan radical Islamic terror group Hamas haiin hratna an changa, chun Egypt election hung um ding a  khawm hin Muslim Brotherhood hai chu an chan a ha em em a, rorelna an chung chelek ding hi moderate Muslim le Kristien haiin an hawphur em em ti an hriet leiin le Kristien hai vote an hmu theina dingin var takin an party Vice-President dingin Coptic Kristien Rafiq Habib chu an ruot nghe nghe a, sawrkarna khawm siem ngei an inring a nih. 

Hi baka hin Islamic Scholar Ibn Arabi in Islam sakhuo inchuktirna a hrilfie dan chun zalenna (freedom) chu “perfect slavery to Allah” ti a ni nawk dai! University of Maryland in 2010 kuma Egypt rama Pew Opinion Survey an thawna a chun 84% in Apostate (Islam sakhuo maksan/inphat) tu chu death penalty pek an rem tih. Hi hin Kristien hai le sakhuo dang dang hai ta dingin harsatna namenlo an tlun ding a nih.  

Jordan-a Muslim Brotherhood hotu Hammam Saeed chun Egypt rama ‘revolution’ hin Middle East hi kâng zap vawng a ta, chu chun Arab mipui haiin an huoitu,  America le Europe le inthlawp hai hrim hrim chu peithlâk vawng ning an tih tiin a hril lawk a nih. America hlak chun Muslim Brotherhood hai hi pro-democracy anga ngaiin a la thlawp nawk nghal. Hienga an kawl le kienga Arab rambunghaia Islam firfiek pawlin thuneina an hung chelek pei ding chun Israel a hmabâk ding chu tûng a um naw hle!

1978 kuma Israel - Egypt Peace Accord dungzui khan US chun Egypt US$ 63.7 billion dollars zet a lo hangpui tah a. Tuta Muslim Brotherhood haiin Egypt rama election an hrat vai chun an agenda hmasatak ding chu hi Peace Accord hi hlip thlak a nih. Chu bakah chun Islam sakhuo dan (Shari’a law) chu ‘impose’ nghal ning a ta, Kristien hai sukdudana chu nasatakin pung a ta, Egypt khawmin Hamas, Hezbollah le Iran hai chu zawm ve in Israel nuoibo dan ding chu an agenda pawimaw tak a hung ni ring a um a nih.

Islam le Middle East chung chang hre chieng hai chun Arab rambung haia dictator hai hi a hmatiemin peithlâkin um an ta, chu chun democracy (mipui rorelna) hung um a ta, amiruokchu hi democracy control tu ding hai chu Islamic radical hai an ni ding a nih. Chu chun sak tieng Pakistan anthawkin thlang tieng Morocco chenin Islamic Crescent, Islam sakhuo in a control vawng ram a hung ni an ring thu an hril. Hihi Israel ta ding chun hawphur um tak a nih.

Thutlangkâwmna: Israel le Islam hai buoina hlak chu kum sanghni chuong lo fe tah, a pakhat lem lem nuoi chimit vawng an ni hma chu inremna um theilo ding thil an ta leiin indo chu lo thei lo ang a nih. Ezekiel Bung 38-39 laia Israel hung dotu ding rambung a hrilhai a khan Russia, Iran le Libya hai hi ‘key player’ ding an nih a. Chuleiin tuta Middle East buoina le Arab rambunghai hung hartharna hai khawm hi zawlnei Ezekiel in a lo hrillawk hung tlung an mek an ni el dim ti chun ngaituo a suksei hle. Hieng hi a ni chun ei Lalpa Isu’n a mithienghlimhai a lawr (rapturing of the Church) na ding chu a hnai ta hle tina a nih!

Hieng lai zing hin khawvel hmun hrang hranga Kristien hai hin Middle East laia ei unau Kristien hai ta dinga ei awngai hi a ûl tak zet a, chu khelah Muslim hai laia Chanchinha puongdarna sin khawm nasa nawk zuola bei a ngai ta leiin Muslim ram haia missionary hai ta dingin nasa nawk zuolin awngai ei tiu. Thlarau khawvela indona a ni si a!